کد مطلب:193916 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:218
آثار دعا
أكثروا من أن تدعوا الله فان الله یحب من عباده المؤمنین أن یدعوه و قد وعد عباده المؤمنین بالاستجابة و الله مصیر دعاء المؤمنین یوم القیامة لهم عملا یزیدهم به فی الجنة [1] ؛ به درگاه خدای متعال فراوان دعا كنید؛ زیرا خدا دوست دارد كه بندگان با ایمانش به درگاه او دعا كنند و به آنها وعده اجابت داده است. خدا دعای مؤمنان را در روز قیامت به صورت عملی در می آورد كه با آن در بهشت بر پاداش و جایگاهشان می افزاید.
دعا و كوشش دو راه رسیدن به اهداف و آرزوها است. هیچ كدام از این دو كار بر دیگری برتری ندارد و هر دو با هم انسان را به نتیجه دلخواه می رساند، درست مانند دو رشته سیم كه با یكدیگر لامپ را روشن می كنند. همان خدایی كه فرموده است: «و أن لیس للانسان الا ما سعی [2] ؛ برای انسان جز حاصل تلاش او نیست» و «و أن سعیه سوف یری [3] ؛ [نتیجه] كوشش او به زودی دیده خواهد شد»، در جای دیگر می فرماید: «قل ما یعبؤا بكم ربی لولا دعآؤكم [4] ؛ بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی كند».
هیچ كدام از این دو به تنهایی و بدون وجود دیگری ثمربخش نیست. همان طور كه
[ صفحه 106]
كوشش بدون دعا نتیجه ندارد، دعا بدون سعی و كوشش نیز فایده ای به همراه نخواهد داشت؛ چرا كه اراده ی خالق یكتا بر این تعلق گرفته است كه این دو با یكدیگر اثر داشته باشند.
در سیره معصومین علیهم السلام نیز جایی نیست كه وجود مقدس آن بزرگواران یكی از این دو كار را بدون دیگری سفارش كرده باشند.
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم كه خداوند در وصف ایشان فرموده است: «لولاك لما خلقت الافلاك [5] ؛ اگر تو نبودی افلاك را نمی آفریدم»، با وجود این كه همیشه دست به دعا بودند و از خداوند استمداد می طلبیدند، دست از تلاش نیز بر نمی داشتند و همواره مشغول تبلیغ اسلام و آماده سازی مسلمانان برای ایستادگی در برابر مشركان بودند.
حضرت امام صادق علیه السلام در این بخش از رساله خویش، شیعیان را به زیاد دعا كردن و استمرار در این كار فرا می خواند. انسان باید برای هر خواسته مشروعی دعا نماید و دعا كردنش استمرار داشته باشد، به نحوی كه بگویند: زیاد دعا می كند. دعا كردن باید به گونه ای باشد كه انسان خود باور كند كه دست كم پایین ترین درجه ی دعا را انجام داده و در این امر كوتاهی نكرده است. در جمله «اكثروا من ان تدعوا الله» متعلق دعا حذف شده است و حذف متعلق افاده عموم می كند؛ یعنی باید در همه چیز دعا كرد. تنها جایی كه نباید دعا كرد، دعا كردن برای محرمات است. در غیر این مورد، دعا كار پسندیده ای است.
«فان الله یحب من عباده المؤمنین...»، مرحوم علامه مجلسی در مورد این عبارت فرموده است: مراد آن است كه خداوند از بین اعمالی كه بندگان مؤمن او انجام می دهند دعا كردن آنها را دوست دارد، نه این كه فقط خداوند بنده ای را كه دعا می كند دوست دارد. ظاهر عبارت نیز نظیر ایشان را می رساند. البته، این منافات با آن ندارد كه خداوند اعمال دیگری را نیز دوست داشته باشد، ولی این یك شاخص است و در همین حد می توان گفت كه خداوند دعا كردن مؤمنان را دوست دارد.
[ صفحه 107]
دعا و كوشش دو راه رسیدن به اهداف و آرزوها است. هیچ كدام از این دو كار بر دیگری برتری ندارد و هر دو با هم انسان را به نتیجه دلخواه می رساند، درست مانند دو رشته سیم كه با یكدیگر لامپ را روشن می كنند. همان خدایی كه فرموده است: «و أن لیس للانسان الا ما سعی [2] ؛ برای انسان جز حاصل تلاش او نیست» و «و أن سعیه سوف یری [3] ؛ [نتیجه] كوشش او به زودی دیده خواهد شد»، در جای دیگر می فرماید: «قل ما یعبؤا بكم ربی لولا دعآؤكم [4] ؛ بگو اگر دعای شما نباشد، پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نمی كند».
هیچ كدام از این دو به تنهایی و بدون وجود دیگری ثمربخش نیست. همان طور كه
[ صفحه 106]
كوشش بدون دعا نتیجه ندارد، دعا بدون سعی و كوشش نیز فایده ای به همراه نخواهد داشت؛ چرا كه اراده ی خالق یكتا بر این تعلق گرفته است كه این دو با یكدیگر اثر داشته باشند.
در سیره معصومین علیهم السلام نیز جایی نیست كه وجود مقدس آن بزرگواران یكی از این دو كار را بدون دیگری سفارش كرده باشند.
پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله و سلم كه خداوند در وصف ایشان فرموده است: «لولاك لما خلقت الافلاك [5] ؛ اگر تو نبودی افلاك را نمی آفریدم»، با وجود این كه همیشه دست به دعا بودند و از خداوند استمداد می طلبیدند، دست از تلاش نیز بر نمی داشتند و همواره مشغول تبلیغ اسلام و آماده سازی مسلمانان برای ایستادگی در برابر مشركان بودند.
حضرت امام صادق علیه السلام در این بخش از رساله خویش، شیعیان را به زیاد دعا كردن و استمرار در این كار فرا می خواند. انسان باید برای هر خواسته مشروعی دعا نماید و دعا كردنش استمرار داشته باشد، به نحوی كه بگویند: زیاد دعا می كند. دعا كردن باید به گونه ای باشد كه انسان خود باور كند كه دست كم پایین ترین درجه ی دعا را انجام داده و در این امر كوتاهی نكرده است. در جمله «اكثروا من ان تدعوا الله» متعلق دعا حذف شده است و حذف متعلق افاده عموم می كند؛ یعنی باید در همه چیز دعا كرد. تنها جایی كه نباید دعا كرد، دعا كردن برای محرمات است. در غیر این مورد، دعا كار پسندیده ای است.
«فان الله یحب من عباده المؤمنین...»، مرحوم علامه مجلسی در مورد این عبارت فرموده است: مراد آن است كه خداوند از بین اعمالی كه بندگان مؤمن او انجام می دهند دعا كردن آنها را دوست دارد، نه این كه فقط خداوند بنده ای را كه دعا می كند دوست دارد. ظاهر عبارت نیز نظیر ایشان را می رساند. البته، این منافات با آن ندارد كه خداوند اعمال دیگری را نیز دوست داشته باشد، ولی این یك شاخص است و در همین حد می توان گفت كه خداوند دعا كردن مؤمنان را دوست دارد.
[ صفحه 107]
[1] متن نامه.
[2] نجم، آيه 39.
[3] نجم، آيه 40.
[4] فرقان، آيه 77.
[5] بحارالانوار، ج 16، ص 405؛ تأويل الآيات، ص 430؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 1، ص 216.